DR. İSMAİL FEHMİ CUMALIOĞLU ŞEHİR HASTANESİ

Tekirdağ DR. İ. Fehmi Cumalıoğlu Şehir Hastanesi bünyesinde Sağlıklı Yaş Alma Merkezimiz açılmıştır.
Sağlıklı Yaş Alma Merkezleri, Sağlık Bakanlığı bünyesinde kurulan hizmet birimleridir.
Sağlık Bakanlığı'nın genelgesi çerçevesinde Tekirdağ Şehir Hastanesi'nde açılan merkezimizde ilk etapta 80 yaş ve üzeri bireylerimizin sağlık hizmetlerine kolaylıkla ulaşması, evinde ve yerinde sağlık hizmeti alması, ihtiyaç duyulduğunda uzaktan sağlık hizmeti ile muayene ve danışmanlık hizmeti verilmesi, hastaneye ulaşımı ve hastane içinde alacağı sağlık hizmetinin koordinasyonunun sağlanması amaçlanmıştır.

Sağlıklı Yaş Alma Merkezimiz bünyesinde hizmet almak isteyen hastalarımızın hasta kabulüne başlanmıştır. Proje çerçevesinde ekiplerimizde, geriatri uzman hekimi, aile hekimi, pratisyen hekim, gerontolog, diyetisyen, psikolog, fizyoterapist hemşire, evde bakım teknikeri, tıbbi sekreter ve sosyal çalışmacı bulunmaktadır. Ayrıca ekiplerimizce ev ziyaretleri yapılarak 80 yaş üstü bireylerimizin ihtiyaçları tespit edilmektedir. Sağlık Yaşlanma Okulu projemiz kapsamında, dileyen vatandaşlarımız eğitim programına katılabilecektir.

SAĞLIK YAŞLANMA OKULU EĞİTİM PROGRAMI

EĞİTİM PLANLAYICISI: Gerontolog Burcu Kurnaz

Tıbbi ve teknolojik gelişmeler, koruyucu sağlık hizmetlerinin yaygınlaşması, hijyen koşullarının ve yaşam standartlarının iyileştirilmesi, doğumda beklenen yaşam süresinin uzaması ve doğum oranlarının düşmesi gibi sebepler neticesinde dünya nüfusu içerisindeki yaşlı nüfus oranı artarak yaşlılık dönemine ait sorunların günümüzde daha fazla göze çarpmasına neden olmuş, yaşlanma ve yaşlılık üzerine bilgilerimizin arttırılması gerektiğini bizlere göstermiştir. Yaşlanma bireyin tüm yaşamını kapsayan bir süreç iken, yaşlılık dönemi ise beraberinde getirebileceği sorunlar ile tüm nüfusu ilgilendiren bir durumdur. Bu sebeple yaşlanma sürecine ve yaşlılık dönemine ait gelişmelerin sadece yaşlı nüfusu ilgilendirdiği düşünülemez.

 Yaşlanma ve yaşlılık başta sağlık olmak üzere sosyal, psikolojik, biyolojik, ekonomik, toplumsal ve kültürel birçok boyutu olan ve bu alanlarda birçok sorunla karşılaşılan kavramlardır. Yaşlılık dönemi ve yaşlanma sürecine dair daha fazla bilgi edinme ihtiyacı, yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan sorunlara yönelik çözüm arayışları ve müdahale alanlarını geliştirmeye yönelik çabalar gerontoloji ve geriatri bilimin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Yaşlı bilimi ile ilgili olarak geriatri ve gerontoloji olmak üzere iki terim karşımıza çıkmaktadır. Geriatri sözcüğü Yunanca “geras (yaşlılık)” ve “iatro (tıbbi tedavi)” kelimelerinden kökenini alıp, yaşlı tıbbı anlamına gelmektedir. Geriatri yaşlanmanın fizyolojisi, yaşlı sağlığının korunması ve geliştirilmesi ve yaşlılarda görülen hastalıkların tanı ve tedavisi ile ilgilenen özel bir tıp dalıdır.1-2 Gerontoloji sözcüğü ise “geras (yaşlılık)” ve “ology (çalışma)” kelimelerinden kökenini alıp, yaşlı çalışmaları anlamındadır. Gerontoloji yaşlanma teorileri, yaşlanmanın biyolojisi, fizyolojisi, epidemiyolojisi, yaşlanmaya eşlik eden psikososyal değişiklikler ve tüm bunların birey ve toplum üzerindeki etkilerini inceleyen multidisipliner bir bilim dalıdır.1-2 (akt. Bölüktaş, R. P. (2019). Temel gerontoloji).

Gerontoloji bilimi sayesinde yaşlanma ve yaşlılık kavramları bütün yönleriyle ele alınarak değerlendirilmekte ve daha iyi kavranmaktadır. Bu sayede ömür boyu yaşlanan bireylerin yaşlanma süreçlerine hem bireysel hem de toplumsal düzlemde müdahale olanakları çoğalmaktadır. 

ÜÇÜNCÜ YAŞ ÜNİVERSİTELERİ

Yaşlı nüfusunun artışı ile birlikte hem bireysel hem de toplumsal kazanımı destekleyen aktif ve sağlıklı yaşlanma, ömür boyu öğrenme gibi kavramlar önem kazanmış, bireylerin yaşlılık dönemlerini psiko-sosyal ve fiziksel olarak sağlıklı geçirebilmeleri adına çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Yaşlılara yönelik hayat boyu öğrenme programlarının oluşturulması ve bireylerin yaşlılık döneminde de topluma katılımının ve üretkenliklerinin devamının desteklenmesi, yaşlı bireylerin psikolojik refahlarında iyi oluş, bağımsız bir yaşam sürme ve yaşam kalitelerinin artmasının sağlanması gibi çalışmalar örnek olarak gösterilebilir.

Yaşam boyu öğrenme anlayışı çerçevesinde yaşlı bireylerin eğitimine yönelik formal adımlar 1970’li yıllardan itibaren atılmaya başlanmış, farklı ülkelerde farklı içerik ve uygulamalarla yaşlı bireylerin eğitimi ve sosyal yönden gelişimlerinin desteklenmesi adına “Üçüncü Yaş Üniversiteleri” olarak nitelendirilen üniversiteler kurulmuştur.

Üçüncü Yaş Üniversiteleri yaşlılık dönemindeki bireylere de eğitim imkanı sağlayarak eğitimde fırsat eşitliği sağlarken yaşlı bireylerin onur ve saygınlıklarının korunmasını, topluma katılımlarını, bireylerinin potansiyel ve yeterliliklerinin yaşamı boyunca geliştirerek kişisel gelişimlerinin desteklemesini, yaşlı bireylerin zamanla değişen bilgiye ulaşım ve teknolojiyi kullanma imkanlarına uyumunun sağlanmasını, toplumsal düzeyde yaşamın her kesiminde bilgili ve mevcut becerilere sahip bireylerinin var olmasını, bireylerin ileri yaşlarda da sağlıklarının korunması ve geliştirilmesini, zorluklarla baş edebilme yeteneklerinin arttırılmasını, iyilik hallerinin güçlendirilmesini, kuşaklararası/ kültürlerarası etkileşimin sağlanmasını, yaşlı bireylerin sosyal  ağlarının geliştirilerek yalnızlık duygusunun azaltılmasını ve yaşamdan keyif alma durumlarının arttırılmasını amaçlamaktadır.

TÜRKİYE’ DE ÜÇÜNCÜ YAŞ ÜNİVERSİTELERİ’NİN TEMELİNİN ATILMASI TAZELENME ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Türkiye’de Üçüncü Yaş Üniversiteleri’nin temeli bir sosyal sorumluluk projesi olarak 2000’li yılların başında Akdeniz Üniversitesi Gerontoloji Bölüm Başkanı olan Prof. Dr. İsmail Tufan tarafından atılmaya başlanmıştır. Tazelenme Üniversitesi 2000-2023 yılları arasında yürütülen ve bu yıl tamamlanması hedeflenen GeroAtlas Araştırması’ndan elde edilen bilgi ve deneyimler kullanılarak bilimsel bir temele oturtularak kurulmuştur.

Ortalama yaşam süresinin uzamasıyla birlikte Dünya genelinde yaşlı nüfus oranı artış göstermekte ve bu durumdan kaçınılmaz bir şekilde Türkiye’de etkilenmektedir.  GeroAtlas Araştırması yani Türkiye Gerontoloji Atlası, Türkiye’de yaşlılığın yapısal durumunun belirlenmesi, toplum içerisinde üretken, aktif ve sağlıklı bir şekilde yaşlanan birey sayısının çoğalmasının sağlanması ve bunun için gerekli tedbirlerin alınması amacıyla yürütülen bir çalışmadır.

60+ Tazelenme Üniversitesi 2015 yılında tamamen gönüllülük esasına dayanan bir pilot proje olarak Akdeniz Üniversitesi bünyesinde Gerontoloji Bölümü önderliğinde başlatılan bir projedir. İlk Öğrencilerini Ekim 2016 yılında kabul eden 60+ Tazelenme Üniversitesi ülke çapında büyük bir ilgi görmüş 11 üniversite kampüsünde daha eğitim hizmete girmiş, 4 üniversite kampüsünde ise hazırlık süreçleri devam etmektedir. Başta 60+ bireylere gönüllü eğitim hizmet sunumu veren proje yaşlı bireyler tarafından çok talep edilmesi üzerine 50+ Hazırlık ve 50+ 1. Sınıf müfredat programları hazırlanmıştır. Bu durum bireylerin yaşlılık döneminde bu tarz projelere ne kadar ihtiyaçları olduğunu kanıtlamıştır.

YAŞLILIK VE YAŞLANMA AÇISINDAN HASTANELER

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sağlık kavramını “sadece hastalıkların ve rahatsızlıkların olmayışı değil fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik haline sahip olunması” olarak tanımlamaktadır. Hastanelerin genel olarak verdiği hizmet bakımından değerlendirildiğinde daha çok tıbbi hizmet odaklı çalıştığı, sağlığı oluşturan tüm unsurlara yönelik bütünsel bir sağlık hizmet politikası geliştirmediği görülmektedir.

Yaşlanma sosyal, fiziksel ve psikolojik boyutları olan ve üzerine çalışılması gereken karmaşık bir süreçtir. Yaşlanma sürecine ve yaşlılık dönemine yönelik çalışmalar yaygınlık kazanarak bireylerin yaşlılık döneminde karşılaşabilecekleri sorunlara çözüm yolları geliştirilmektedir. Giderek artış gösteren yaşlı nüfusun sağlık ve bakım hizmetlerinde karşılaştığı sorunlara çözüm getirmek amacıyla oluşturulan projelerden bir tanesi de “Yaşlı Dostu Hastane” konseptidir.

Özellikle gelişmiş ülkeler başta olmak üzere dünya genelinde yaygınlık göstermeye başlayan “Yaşlı Dostu Hastaneler” yaşlı bireylerin ruhsal ve fiziksel sağlık ihtiyaçlarını karşılayarak sağlık durumlarının iyileştirilmesini amaçlayan, yaşlının tıbbi hizmet almasını ve bu hizmetlere ulaşımını kolaylaştıran, fiziksel çevreyi yaşlıya uygun olarak düzenleyerek yaşlı bireyler için bariyersiz bir ortam yaratılmasını hedefleyen, yaşlıyı ve yakınlarını tedavi ve rehabilitasyon sürecinde destekleyen ve sürece dair detaylı bilgilendirilmesini sağlayan, yaşlıların ailelerine ve bakım verenlerine destek olmak adına faaliyetlerde bulunan, yaşlı bireylerin özel gereksinimlerini belirleyerek bu gereksinimlere cevap verebilen, personellerini yaşlılara yönelik hizmet sunumu konularında geliştiren ve eğitim veren hastaneler, yaşlı bireyleri destekleyici hizmet sunumu gerçekleştiren organizasyon ve hastane yapılanmalardır.

Son yıllarda yaşlılık alanında yaşanan gelişmeler sonucunda bireylerde tam bir sağlık durumuna sahip olmak için sadece fiziksel ve zihinsel açıdan iyi olmanın yeterli olmadığı, bireylerin sosyal açılardan da güçlendirilerek bütünsel bir iyilik halinin oluşturulması gerektiği anlayışı önem kazanmaktadır. Bu bakımdan Yaşlı Dostu Hastaneler olarak nitelendirilen hastanelerin yaşlı bireylerde sadece tıbbi sağlığı hedeflemekten ziyade bireylerin tam bir sağlık ve iyilik haline ulaşmasını sağlayacak organizasyonlar düzenlemeleri gerekmektedir. 

Demografik değişimleri dikkate alarak aktif, sağlıklı ve üretken yaşlanmayı desteklemeye yönelik uğraşlar en başta birey ve toplum olmak üzere bilim, ekonomi ve politika düzlemlerinde anlamlı farklar yaratan faydalı çalışmalardır. Yaşlı bireylere ve sağlıklı yaşlanmaya yönelik hazırlanan eğitim modelleri bireysel gelişimi güçlendirirken aynı zamanda toplumsal kalkınmayı da beraberinde getirmekte, günümüzde yaşlılığa dair oluşan negatif yargıları yıkarak “yaşlılığa” duyarlı vatandaşların sayısının artmasına ve “yaşlılığın” toplum bazındaki değerinin korunmasına, eğitimde fırsat eşitliği yaratarak eğitimin belli bir yaşla sınırlı kalmadan her yaş grubuna hitap etmesine ve ömür boyu yaşlanmanın aslında ömür boyu öğrenmek ve deneyimlemek olduğu düşüncesiyle kendi yaşlanma sürecini planlayan ve yapılandıran vatandaşların sayısının artmasında öncülük etmektedir.

Ömür boyu öğrenme modellerinde, Geragoji (yaşlı eğitimi) alanı dikkate alınarak gerontolojik içerikli bir eğitim modeli benimsenmektedir. Ömür boyu eğitim modeli bireyleri yaşlılık dönemine hazırlamayı, kişilerin yaşlılığa dair bilgi ve mevcut psişik, bedensel ve sosyal yeterliliklerini korumayı ve yenilerini kazanmalarına katkı sağlayarak yaşlılık döneminde karşılaşılan sorunların üstesinden gelebilecek, yaşlılıkla baş edebilme yetenekleri gelişmiş bireylerin sayısının çoğalmasını, aktif ve sağlıklı yaşlanmanın temelinin oluşturulmasını, zihinsel, bedensel ve sosyal aktifliğin toplumda algılanmasını amaçlamaktadır. 

Türkiye genelinde birçok hastanede özellikle geriatri merkezleri aracılığıyla ve yaşlı dostu hastane olma özellikleriyle sağlıklı ve aktif yaşlanmayı destekleyici uygulamalar mevcuttur. Eğitim Araştırma Hastaneleri kalitesinde hizmet sunan ve bulunduğu bölgenin en büyük hastanesi olma özelliği taşıyan Tekirdağ Şehir Hastanesi’nin yaşlılık ve yaşlanmayla alakalı gelişmelerden geri kalma gibi bir durumu söz konusu değildir. Bu nedenle Tekirdağ Şehir Hastanesi bünyesinde açılması hedeflenen “Yaşlı Bireylere Eğitim” fikriyle yola çıkacak olan “Sağlıklı Yaşlanma Okulu'' nun alanda öncülük edecek bir proje olduğu düşünülmektedir.

Pilot proje olarak başlatılması hedeflenen Sağlıklı Yaşlanma Okulu’nda başlangıç olarak yaşlı bireylere ayda bir gün olmak üzere tamamen gönüllülük esasına dayanacak, yaşlı bireylerin sağlıklı ve aktif yaşlanma süreçlerini destekleyecek ve yaşlılık döneminde sık olarak karşılaşılan hastalıklara yönelik bilgi ve hastalıkları yönetme ve hastalıklarla baş edebilmeye dair beceri kazandırılacak bir eğitim modeli oluşturulması amaçlanmaktadır.