Organ nakli; vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam bir doku veya organın nakledilmesidir.
Organ bağışı; bir kişinin kendi organını, bağışçı hayattayken veya ölü iken en yakın akrabalarının rızası ile kanunen ve yasal olarak başka bir kişiye nakletmesine izin vermesidir.
Organ bağışı ile başka birinin hayatını kurtarma veya değiştirmede yeri doldurulamaz, eşi benzeri olmayan bir hediye verilmektir.
18 yaşını dolduran akli dengesi yerinde olan herkes organ bağışında bulunabilir.
Organ yetmezlikleri, hastaların hayat süresini kısaltmakta, hayat kalitesini düşürmektedir. Bunun yanında ülke ekonomisi ve iş gücünde ağır kayıplara da yol açmaktadır. Organ yetmezliklerinin çaresi, organ bağışı olup, tüm vatandaşlarımızı bu konuda bilinçlenmeye ve organ bağışına davet ediyoruz.
Ülkemizde de her yıl 3-9 Kasım haftası Organ Bağışı Haftası olarak kutlanmaktadır.
1-Organ bağışı nasıl yapılır?
Bir kişinin kendi organını, hayattayken bağışlayabilir veya ölüm sonrasında en yakın akrabalarının rızası ile kanunen ve yasal olarak başka bir kişiye nakledilmesine izin verilebilmektedir. Organ bağışları, ülkemizde aşağıdaki merkezlere yapılabilmektedir.
-İl Sağlık Müdürlükleri
-İlçe Sağlık Grup Başkanlıkları
-Devlet Hastaneleri
-Üniversite Hastaneleri
-Özel Hastaneler
2-Hangi organlarımı bağışlayabilirim?
-Kalp -Kornea -Tendon
-Karaciğer -İnce barsak -Uterus (Rahim)
-Böbrek -Kemik, Ekstremite -Üst Solunum Yolu
-Kalp kapağı -Üst solunum yolları -Yüz
-Pankreas -Kas dokusu -Deri
-Akciğer -Kıkırdak - Saçlı Deri
En sık yapılan organ nakillerini, böbrekler, kalp, karaciğer, pankreas, bağırsaklar, akciğerler, kemikler, kemik iliği, deri ve kornealar oluşturmaktadır. Böbrek veya karaciğerin bir kısmı, pankreasın bir kısmı, akciğerlerin bir kısmı veya bağırsakların bir kısmı gibi bazı organ ve dokular kişi hayattayken bağışlanabilir ve buna canlı organ bağışı denmektedir. Ancak bağışların çoğu donör öldükten sonra gerçekleşmektedir.
3-Organ bağış kartı olsun ya da olmasın ailelerden izin alınır mı?
Organ bağış kartı olup olmadığına bakılmaksızın beyin ölümü gelişmiş tüm vakaların aileleri ile mutlaka görüşülür. Bu görüşme Organ Nakil Koordinatörü tarafından gerçekleştirilir. Aile onayı olmadan hiç kimsenin organları alınamaz ve kullanılamaz.
4-Beyin ölümü nedir, tanısı nasıl konulur?
Beyin ölümü klinik bir tanıdır ve anlam olarak tüm beyin fonksiyonlarının tam ve geri dönüşümü olmayan kaybını ifade etmektedir.
Beyin ölümü sıklıkla bitkisel hayat ile karıştırılmaktadır. Bitkisel hayat, derin bir komadır ve hastalık veya kaza sebebiyle bilinçsiz ve hareketsiz duruma gelme durumudur. Beyin ölümünde solunum yok iken, bitkisel hayatta hastanın solunumu devam eder ancak makine desteğine ihtiyaç duyabilir. Bitkisel hayattaki veya komadaki hastaların, beyin ölümleri gerçekleşmeden organları bağış olarak alınmaz.
Beyin ölümü tanısı, biri nörolog veya nöroşirurjiden (beyin cerrahi) biri de anesteziyoloji ve reanimasyon veya yoğun bakım uzmanından oluşan en az 2 hekim tarafından kanıta dayalı tıp kurallarına ve belirli tetkiklerin sonuçlarına uygun olarak oy birliğiyle konulmaktadır.
5-Organ bağışı yapıldıktan sonra vazgeçilebilir mi?
Organ bağışı kartı sahibi olsanız dahi, istediğiniz anda ailenize bildirerek ve bağış kartınızı yırtarak, fikrinizden vazgeçebilirsiniz. Bakanlığımızca 2013 yılı Nisan ayında oluşturulan Türkiye Organ Bağışı Bilgi Sistemine (TODBS) kaydınız var ise kaydınızın silinmesi için organ bağışı yaptığınız kuruma ya da organ bağışı alan her hangi bir kuruluşa talebinizi iletebilirsiniz.
6-Alınan organlar herkese nakledilebilir mi?
Öncelikle doku ve kan grubu uygunluğuna göre acil bekleyen hastalara nakiller yapılır. Her hasta için organ nakli kriterleri vardır. Bu kriterleri bilim kurulları ( böbrek, kalp, karaciğer) belirler. Organ paylaşımında en önemli öncelik ;
- 1.Tıbbi aciliyet
- 2.Doku ve kan grubu uyumudur.
- 3.Din, dil, ırk, cinsiyet, zengin-fakir ayrımı gözetilmez.
- 4.Ulusal Koordinasyon Sistemi tarafından dağıtım yapılır.
- 5.Önce ülkedeki tüm bekleyen acil hastalar taranır. Uygun acil hasta yoksa sıradan bekleyen hastalara nakil gerçekleştirilir.
- 6.Yapılan tüm işlemler kayıt altına alınıp belgelenir.
7-Organ naklinin dini açıdan bir sakıncası var mıdır?
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, organ bağışını insanın insana yapabileceği en büyük yardım olarak tanımlamıştır. 06.03.1980 tarih ve 396 sayılı kararı ile organ naklinin caiz olduğunu bildirmiştir. Kuran-ı Kerim’de Maide Suresi 32. Ayet’te “Kim bir kimseye hayat verirse, o sanki tüm insanlara hayat vermişçesine sevap kazanır.” diye buyrulmuştur.
8- Organ bağışının yasal düzenlemesi nedir?
29.05.1979 tarih ve 2238 sayılı Kanunla organ bağışının yasal boyutu belirtilmiştir. Buna göre;
Madde 6: 18 yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan her kişiden organ ve doku alınabilmesi için vericinin en az iki tanık huzurunda açık, bilinçli ve tesirden uzak olarak önceden verilmiş yazılı ve imzalı veya en az iki tanık huzurunda sözlü olarak beyan edip imzaladığı tutanağı bir hekim tarafından onaylanması zorunludur.
Madde 14: Bir kimse sağlığında vücudunun tamamını veya organ ve dokularını, tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlar için bıraktığını resmi veya yazılı bir vasiyetle belirtmemiş veya iki tanık huzurunda açıklamamış ise sırasıyla ölüm anında yanında bulunan eşi, reşit çocukları, ana veya babası veya kardeşlerinden birisinin; bunlar yoksa yanında bulunan herhangi bir yakınının muvafakatiyle ölüden organ veya doku alınabilir.
Aksine bir vasiyet ibraz edilmedikçe yoksa kornea gibi ceset üzerinde değişiklik yapmayan dokular alınabilir.
Kişi sağlığında, ölümünden sonra kendisinden organ ve/veya doku alınmasına karşı olduğunu belirtmişse organ ve doku alınamaz.
Konu hakkında daha detaylı bilgi için sağlık bakanlığının organ bağışı ve nakli ile ilgili yasal düzenlemeleri yayınladığı resmi web sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
https://shgmorgandb.saglik.gov.tr/
9- Organ nakli hakkında ayrıntılı bilgi alınabilecek internet adresleri
Sağlık bakanlığı Doku, Organ Nakli Ve Diyaliz Hizmetleri Dairesi Başkanlığı resmi internet sitesi
https://shgmorgandb.saglik.gov.tr/
Türkiye Organ Nakli Vakfının resmi internet sitesi
https://www.tonv.org.tr/
Gerçekleşen organ ve doku nakillerinize ait bilgilerin sorgulanabildiği e-devlet linki
https://www.turkiye.gov.tr/saglik-organ-ve-doku-nakil-listesi-sorgulama
Organ Nakli Koordinatörleri Derneği resmi web sitesi
https://www.onkod.org.tr/